Trước đó, Đại sứ quán Ấn Độ tại Hà Nội đã đề nghị tỉnh Quảng Nam cho ý kiến về việc nghiên cứu dự án phục hồi khu di tích quan trọng này.

Theo Đại sứ quán Ấn Độ, dự án bảo tồn và khôi phục Phật viện Đồng Dương đã được Thủ tướng hai nước thống nhất triển khai trong Tuyên bố chung tháng 12-2020.

Đến tháng cuối năm 2023, đoàn Cơ quan Khảo cổ Ấn Độ đã tới Quảng Nam để chuẩn bị báo cáo chi tiết về dự án.

Ông Subhash P.Gupta - phó đại sứ Ấn Độ - cho hay sau khi khảo sát tại khu vực Phật viện Đồng Dương, cơ quan Khảo cổ Ấn Độ nhận định khu vực này chỉ còn một cấu trúc cổ dễ nhận biết, có thể tiến hành bảo tồn và phục dựng.

Do trong quá khứ Phật viện Đồng Dương từng được khai quật khảo cổ nhiều lần, nhóm chuyên gia nhận định cần dọn dẹp mặt bằng để xác định những cấu trúc khảo cổ cần được phục dựng. Đồng thời, xác định lại ranh giới của Phật viện Đồng Dương.

Nhóm chuyên gia Ấn Độ cũng đề nghị phía Việt Nam chia sẻ các báo cáo, tài liệu có liên quan tới các đợt khai quật khảo cổ trước đây để nghiên cứu và chuẩn bị báo cáo chi tiết về dự án.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Nguyễn Thanh Hồng, giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam, cho hay đây là bước khảo sát đầu tiên trong việc phục hồi di tích.

Để triển khai hoạt động khôi phục, cần phải nghiên cứu phục dựng mô hình 3D, 4D khu Phật viện bằng tư liệu, số liệu các nơi có lưu trữ về di tích này tại Pháp và các nước khác.

Sau đó lập dự án khảo cổ, thám sát và tiến tới lập dự án quy hoạch tổng thể. Từ đó mới bắt đầu đầu tư phục dựng từng hạng mục khi có nguồn vốn.

Theo ông Hồng, khu Phật viện này có quy mô rất lớn, là viện đào tạo Phật giáo tầm cỡ ở Đông Nam Á. Do đó kinh phí phục dựng sẽ là con số khổng lồ mà nguồn đầu tư công không đáp ứng được, cần có sự hợp tác từ quốc tế để kêu gọi đầu tư.

Phật viện Đồng Dương là một trong những tu viện Phật giáo của Vương quốc Chămpa, thuộc vào hàng tu viện lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á thời bấy giờ. Khu Phật viện tọa lạc tại làng Đồng Dương, xã Bình Định Bắc, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt năm 2019.

Theo tài liệu ghi lại, Phật viện Đồng Dương được vua Indravarman II của Vương quốc Chămpa xây dựng năm 875 để thờ vị Bồ tát bảo hộ cho vương triều là Laksmindra - Lokesvara.

Trong thời kỳ Pháp thuộc, người Pháp đã tổ chức nhiều cuộc khai quật tại Phật viện Đồng Dương và tìm thấy rất nhiều hiện vật có giá trị.

Trong đó nổi bật nhất là bức tượng Bồ tát Tara bằng đồng cao hơn 1,1m đẹp vào loại bậc nhất của khu vực Đông Nam Á.

Trong chiến tranh, di tích bị tàn phá nặng nề, hiện nay chỉ còn mảng tường tháp được người dân gọi là Tháp Sáng cùng với nền móng các công trình kiến trúc và một số vật trang trí bị vùi lấp.

Đà Nẵng - Quảng Nam 'giằng co' bảo vật quốc gia từ Phật viện Đồng Dương

Tượng Bồ tát Tara, bảo vật quốc gia có gốc từ Phật viện Đồng Dương, vẫn thiếu hai hiện vật trên cánh tay. Tỉnh Quảng Nam giữ hai hiện vật trên cánh tay, Đà Nẵng giữ tượng, còn người dân địa phương chờ lời hứa hỗ trợ từ các bên.