Nhìn xa để thấy đích đến cho Đà Lạt

Tạm quên đi những hệ lụy trong quá trình phát triển đô thị và những buồn vui trong hoạt động du lịch Đà Lạt. Tạm quên đi những ta thán của du khách về chất lượng, phong cách phục vụ, sản phẩm du lịch buồn tẻ; chưa quên nỗi lo sợ về tình trạng an nguy cho du khách trong các hoạt động trải nghiệm gần đây… 

Còn đó những hoài nghi về tình trạng ùn tắc giao thông (từ ngoại ô đến trung tâm), ô nhiễm môi trường (rác thải và hồ, thác tự nhiên) tại các khu du lịch - thắng cảnh, nỗi ám ảnh trước nguy cơ ngập lụt và sạt lở đất, viễn cảnh bê tông hóa và trang trại ni lông dày đặc, cùng với hiện tượng phá rừng và giảm thiểu khí hậu lạnh đặc trưng của Đà Lạt… làm buồn lòng những chuyến đi.

Với quan điểm tích cực, tư duy rộng mở, tôi bắt đầu từ mốc 130 năm hình thành và phát triển Đà Lạt (1893 - 2023), hướng đến những định hướng quy hoạch đã và đang kỳ vọng. Theo tôi, muốn phát triển du lịch Đà Lạt tương lai, cần có cách nhìn mới xa hơn, rộng hơn và đỉnh cao gắn với lộ trình và giải pháp phát triển Đà Lạt (về mọi mặt).

Đà Lạt - Lâm Đồng cùng với Tây Nguyên và cả nước đang có những chuyển động mới về tư duy chiến lược, mục tiêu quy hoạch và tính chất đô thị Đà Lạt, hướng đến mục tiêu cụ thể: Năm 2045, Đà Lạt trở thành một “đô thị du lịch quốc gia - đô thị có đặc trưng về di sản” 

Do vậy, du lịch Đà Lạt tương lai cũng phải tích hợp được hai tiêu chí quan trọng, tương tác nhau là: phát triển du lịch tầm quốc gia, trên nền tảng các giá trị văn hóa - di sản đặc trưng của đô thị được bảo tồn, làm động lực cho phát triển kinh tế và du lịch. 

Vậy, mấu chốt của vấn đề là: nhanh chóng xác định các giá trị văn hóa và di sản cho Đà Lạt, để tôn vinh, kế thừa và phát triển, kết tinh thành đô thị di sản - làm nền tảng, môi trường cho công cuộc phát triển du lịch Đà Lạt tầm quốc gia và đạt ngưỡng quốc tế.

Trông rộng để không mang tính cục bộ

Có lẽ, từ bây giờ, mỗi chúng ta nên làm quen với cách nghĩ mới: “Đà Lạt không phải của riêng Đà Lạt”. Nhìn lại lịch sử hình thành đô thị Đà Lạt - ngay từ ý tưởng đề xuất của bác sĩ Yersin với Toàn quyền Paul Doumer (từ năm 1896): Xây dựng Đà Lạt trở thành “thành phố nghỉ dưỡng” - trước hết cho người Pháp… Cũng có nghĩa là đô thị Đà Lạt đã có tính chất du lịch và quốc tế ngay từ trong mục tiêu và ý tưởng quy hoạch của chính quyền Pháp thuộc lúc bấy giờ.

Xuất phát từ đặc trưng bất biến của một vùng khí hậu vùng cao ôn đới trong một đất nước nhiệt đới, đồ án Quy hoạch chung 704 đã chọn ranh giới quy hoạch tổng thể Đà Lạt và vùng phụ cận, có cao trình cách mặt nước biển 850m trở lên, nhằm mục đích lan tỏa giá trị tương đồng về khí hậu, tạo nên sự khác biệt, độc đáo về nơi chốn “Đà Lạt và vùng phụ cận” (ảnh trên).

Đồng thời, do địa hình đặc thù, các giải pháp quy hoạch chung đã chọn cách gửi hệ thống cơ sở hạ tầng đô thị cung cấp cho Đà Lạt tại các vùng bình nguyên nằm ngoài ranh giới hành chính của một đô thị. Đây cũng là đặc điểm khác biệt và sớm nhất trong phương pháp quy hoạch đô thị hiện đại, hoàn toàn có tính liên kết vùng (mà ngày nay các đô thị lớn trong nước bắt đầu áp dụng).

Từ hai đặc trưng - đặc điểm này, để thấy: (1) Nếu Đà Lạt không còn lạnh như trước thì phạm vi ranh giới và mục tiêu quy hoạch Đà Lạt và vùng phụ cận không còn tác dụng. (2) Tính độc đáo của du lịch Đà Lạt là luôn gắn với vùng phụ cận bao quanh, vì nhiều cơ sở hạ tầng đô thị cung cấp cho Đà Lạt và phục vụ du lịch đều không phải của riêng Đà Lạt (như: sân bay Liên Khương, du lịch núi Lang Biang, uống ngụm nước sạch từ hồ Suối Vàng, thắp sáng dòng điện từ Nhà máy thủy điện Đa Nhim…).

Lúc này, phát triển du lịch Đà Lạt cần nghĩ đến một vùng không gian lãnh thổ rộng lớn mang tính liên kết vùng (bằng cách hợp tác cùng các địa phương trong nước và nước ngoài), nhằm gắn kết sự đồng bộ, liên thông trong phát triển hạ tầng giao thông đối ngoại, hạ tầng kỹ thuật đô thị và khép tuyến hoạt động du lịch liên vùng… 

Như vậy, càng không thể, và không nên, trói buộc tư duy trong cơ chế, thẩm quyền, trách nhiệm, phạm vi hành chính… của một chính quyền Đà Lạt và “của riêng Đà Lạt”. Nếu không nghĩ thế, e rằng thật khó để phát triển du lịch Đà Lạt đến năm 2045 như mục tiêu đề ra.

Đỉnh cao và mục tiêu phát triển du lịch

Nhưng để có được một đô thị di sản là câu chuyện dài về bảo tồn và phát triển di sản - văn hóa trong đô thị, vì hiện nay vẫn còn có những quan điểm, cách làm khác nhau về nhận diện giá trị của bản sắc văn hóa trong kiến trúc giữa các nhà quản lý văn hóa và đô thị, giới chuyên gia (kiến trúc, đô thị, kinh tế và bảo tồn di sản…). 

Nhưng, với sự quyết tâm cao trong việc lập hồ sơ trình xét công nhận là “đô thị / thành phố di sản” - theo tiêu chí UNESCO (trong năm 2025), chắc chắn tỉnh Lâm Đồng sẽ nhanh chóng có được những điểm tương đồng, chung nhất, tạo nguyên tắc cho nền tảng phát triển đô thị và du lịch Đà Lạt đạt tiêu chí Luật Di sản văn hóa của Việt Nam và đạt ngưỡng quy định của Công ước Di sản quốc tế.

Trong một cuộc thi chạy marathon quốc gia và quốc tế, nếu các vận động viên chỉ quen thuộc với tiêu chí địa phương, rất dễ chậm chân ngay từ chặng đua đầu tiên, thì kết quả về đích chắc chắn sẽ không như mong muốn và uổng công bao ngày tập luyện. Phát triển du lịch Đà Lạt tương lai cũng vậy!

Không thể chậm trễ nữa, Đà Lạt cần phát triển mảng xanh đô thị

Một bạn đọc của Tuổi Trẻ thường xuyên đến Đà Lạt trong hơn 20 năm qua đã có những trăn trở với "phố mù sương".