Phóng to

Công trường Ngã Tư Sở đang được dân kinh doanh xác nhà dọn dẹp - Ảnh: Việt Hưng

Buổi tối cuối cùng của hạn di dời nhà đợt cuối cùng khu giải tỏa Ngã Tư Sở (gồm các hộ cuối phố Tây Sơn và đầu đường Láng cùng các hộ sát bên trong): không khí tại đây như một cuộc tản cư. Nháo nhác. Bâng khuâng. Buồn vui lẫn lộn.

Các nhà phía trong cùng tự dưng được ra mặt phố hối hả xây trát cả đêm. Nhiều dãy nhà 3 - 4 tầng “chờ” mặt đường mới đã mọc lên hoan hỉ, bệ vệ từ cách đây cả tháng. Có nhà vội gắn ngay biển số nhà tự phong bằng miếng bìa viết tay nguệch ngoạc. Các hộ trong diện bị phá dỡ thì đã vận chuyển đồ đạc đi từ chiều. Họ cố vớt vát nốt những gì thuộc nội, ngoại thất nhà để mang theo: tấm ván gỗ, tủ bếp, đèn chiếu sáng, máy bơm... Chỉ còn xác nhà thì để lại.

Ai bán xác nhà, tôi mua

Tôi hòa vào đám người lạ mặt đang nói chuyện với các chủ nhà trên dãy phố Tây Sơn. Nội dung câu chuyện: họ sẽ... mua lại các xác nhà theo từng khung giá rất cụ thể: nhà ba tầng, khung bêtông, diện tích mặt bằng 40 - 50m²: giá 5 -7 triệu đồng. Nhà lợp ngói, khung kèo cột gỗ, tường gạch (tại Ngã Tư Sở còn một số nhà cổ, nhà cũ xây kiểu truyền thống) giá 2 - 3 triệu đồng tùy diện tích. Nhà 4 - 5 tầng khung xây bằng gạch, đổ mái bêtông 3 - 5 triệu đồng.

Họ cũng nhận luôn việc... phá nhà với giá rẻ khoảng bằng một nửa giá xác nhà nếu chủ nhà muốn lấy lại nguyên vật liệu phế thải để tự bán. Còn chủ nhà muốn thuê họ phá, vận chuyển và dọn sạch mặt bằng để nhận tiền thưởng di dời của chính quyền thành phố, họ cũng “ok”.

Bà H., một người dân tại đây, nói: “Nấn ná mãi rồi cũng phải đi thôi! Thành phố động viên, hỗ trợ; bảo gia đình tự phá được thì tốt, không thì họ cũng phá. Chây ì thì bị phạt. Phá nhanh nhà lại được thưởng 3 triệu đồng. Tội gì không bán cho họ kiếm thêm vài triệu đồng nữa. “Nhà bà H. hai tầng rưỡi, khung bêtông, diện tích mặt bằng khoảng 38m²; nhà vệ sinh, phụ bếp đầy đủ. Một người thầu xác nhà mặc cả: “Nhà của bà con chỉ “ăn” được sắt thép; bệ xí, còn khung cửa cũ hết rồi, mua về không bán được. Con trả bà 2 triệu đồng. Phá bêtông mệt lắm!

Ông chủ thầu này tên Hùng, đã “chinh chiến” khắp các dự án giải tỏa trọng điểm của Hà Nội: cầu vượt Mai Dịch, nút giao thông Vọng, các phố mới Đào Tấn, Liễu Giai... “Công nhân” của Hùng đã có người gãy tay, sứt đầu mẻ trán vì việc phá nhà. Hùng than thở với bà H.: “Anh em con phá bằng búa, kìm thủ công. Nhanh hơn khoan cắt bêtông thủy lực của Nhà nước. Bà bán giá ấy con mua, lấy tí lãi thôi”. Cuối buổi ngả giá, Hùng mua được nhà bà H. 3 triệu đồng và hẹn ngày mai sẽ cho công nhân đến phá.

Trong vai một người muốn bán xác nhà để xây nhà mới trên phố Thái Hà, tôi gặp ông Thịnh, một chủ thầu khác, đang chỉ đạo công nhân đập phá ầm ầm trên nóc tầng ba ngôi nhà đầu đường Láng. Ông Thịnh bám tường nhảy thoăn thoắt xuống đất hỏi: “Nhà anh kiểu gì, bêtông hay gạch, bao nhiêu mét vuông, đi xem ngay nhé, làm giá luôn?”. Ông Thịnh hỏi kỹ lưỡng: “Hai bên có sát hàng xóm không? Có nói chuyện được với người ta không? Có chăng bạt che lối đi được không? Có đập được cả tối không? Ôtô vào tận cửa được không?”.

Ông Thịnh trả 6 triệu đồng cho ngôi nhà bốn tầng, khung bêtông của tôi: “Phá bêtông khổ lắm. Nhà anh được cái nhiều sắt thép, lại được thêm cái sân phơi nhiều lưới sắt tôi mới trả giá ấy. Nhà tôi đang phá đây mua có 3 triệu đồng. “Ông Thịnh để lại cho tôi số điện thoại... và hẹn gọi lại vào buổi tối. Tôi muốn phá hôm nào là ông cho “quân” đến luôn. Tôi hỏi ông có tư cách pháp nhân, có ký hợp đồng lao động và bảo hiểm không? Ông Thịnh nhăn trán một lúc rồi quả quyết: “Tôi chịu trách nhiệm”. Tôi có bằng trung cấp xây dựng mới dám đi phá nhà đấy. Nguy hiểm bỏ mẹ! Nhưng anh yên tâm, thợ tôi làm chuyên nghiệp, chưa hề gãy cái tay cái chân nào”.

Người “giải phóng mặt bằng”

Theo chân một công nhân trẻ người Hà Tây, tôi mon men giẫm trên đống gạch vữa đổ nát, leo lên tầng bốn một ngôi nhà đang bị phá ở phố Tây Sơn. Bụi mù mịt. Vữa, bêtông vụn bay rào rào. Trên nóc thượng gió thổi lạnh thấu xương, tám công nhân người mặc áo mayô, người cởi trần miệt mài... quai búa. Họ chụm lưng về phía nhau và đứng cách nhau vài bước chân sao cho búa người này vung lên không đập vào đầu người khác.

Nhìn từ độ cao (trên 15m) xuống dưới thấy rờn rợn. Ở đó máy xúc, máy cẩu, máy cắt bêtông thủy lực của Nhà nước đang nổ ầm ầm. Công nhân họ đội mũ trắng, quần áo bảo hộ trang bị tận răng. Còn trên này tất cả công nhân đều không có mũ và đeo dây bảo hiểm.

Ông chủ Hải mặt như trát phấn, ngồi tỉnh queo uống trà, hút thuốc Bông Sen giữa ngổn ngang gạch đá và chỉ đạo: “Đập mạnh đi, chiều xong một tốp cắt lưới, một tốp xuống đập tầng ba”. Đến cuối giờ chiều, sàn tầng bốn ngôi nhà đã đục được hết bêtông. Còn trơ lại cốt sắt của lưới trần và dầm xà. Công nhân vác lên hai cái kìm cộng lực. Họ lồng mũi kìm vào lưới sắt và cắt. Sắt thu được ném ầm ầm xuống đất.

Dưới đó có một tốp công nhân khác lọc ra, đẽo hết bê tông bám lại xếp thành từng đống để... bán. Hải nói: “Một sàn rộng 40m² thu được gần một tấn sắt. Bán rẻ sắt vụn cũng được 2.000 đồng/cân”. Hải còn có một tốp công nhân khác là chị em phụ nữ trẻ, chuyên việc nhặt gạch, đẽo vữa xếp thành cột để bán cho các công trình xây dựng.

Chị Thanh - một nữ công nhân ở Hà Tây - nói: “Cực lắm, may có tí sức khỏe. Chị Thanh không phải cầm búa, chỉ ngồi đẽo sắt, xếp gạch, dọn dẹp, nấu ăn; tháng cũng được 800.000 - 1 triệu đồng. Những buổi tối vắng chủ thầu, chị còn tranh thủ nhặt nhạnh dây đồng, sắt vụn, nhôm nhựa hỏng bán đồng nát. Ông chủ chị Thanh chuyên chạy xây dựng các công trình bình dân cấp bốn. Ông sẵn đồ nghề nên “đá” cả qua sơn matít, khoan cắt bêtông. Hễ có khu nào sắp bị giải tỏa là ông lại mò đến gạ mua nhà.